อุทยานแห่งชาติกุยบุรี มีเนื้อที่ประมาณ 605,625 ไร่ หรือ 969 ตารางกิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ดินป่ากุยบุรี ในท้องที่ตำบลเขาจ้าว อำเภอปราณบุรีตำบลศิลาลัย ตำบลศาลาลัย ตำบลไร่เก่า ตำบลไร่ใหม่ กิ่งอำเภอสามร้อยยอด อำเภอปราณบุรี ตำบลหาดขาม ตำบลสามกระทาย ตำบลกุยบุรี และตำบลบ่อนอก ตำบลอ่าวน้อย ตำบลเกาะหลัก ตำบลคลองวาฬ อำเภอเมืองประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ได้รับการประกาศให้เป็นอุทยานแห่งชาติ เมื่อวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2542 นับเป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 90 ของประเทศ

อุทยานฯ กุยบุรี มีสภาพภูมิประเทศทั่วไปเป็นเทือกเขาสลับซับซ้อนขวางตัวในทิศเหนือ-ใต้ และเป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาตะนาวศรี เทือกเขาที่กั้นพรมแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศพม่า สภาพป่าไม้จึงค่อนข้างสมบูรณ์และหลากหลายมาก ภูเขาสูงชันส่วนใหญ่จะอยู่สูง 750 เมตรจากระดับน้ำทะเลขึ้นไป มียอดเขาสำคัญทั้งเขาวังไทรดิ่ง เขาหนองหว้า ที่เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารหลายสาย ทั้งห้วยตะลุยแพรกขวา ห้วยตะลุยแพรกซ้าย คลองกุย ฯลฯ

หากได้ลองเดินศึกษาธรรมชาติภายในพื้นที่ป่าของอุทยานฯ กุยบุรี คุณจะพบสภาพป่าดิบแล้งและป่าดิบชื้นที่อุดมสมบูรณ์ ทำให้ที่นี่ยังมีสัตว์ป่าอยู่ชุกชุม สำหรับคนชอบดูนกที่นี่ก็มีนกป่าหายากให้เฝ้าชมด้วย จึงไม่แปลกที่จะเห็นนักนิยมไพรมาเที่ยว และตั้งแค้มป์นอนที่อุทยานฯ กุยบุรีกัน เพราะไม่เพียงจะมีเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติน่าสนใจเท่านั้น ที่นี่ยังมีน้ำตกสวยหลายแห่งให้เลือกชมด้วย

จากที่ทำการอุทยานฯ กุยบุรี คุณอาจเริ่มต้นด้วยการเดินเท้าไปชมความงามของน้ำตกด่านมะค่าที่อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ เพียง 5 กิโลเมตร เป็นน้ำตกขนาดเล็ก สูงประมาณ 7 เมตร เป็นน้ำตกที่เกิดจากต้นน้ำกุยบุรีแพรกซ้าย ต้นน้ำเดียวกับ น้ำตกผาสวรรค์ ที่อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ ประมาณ 7 กิโลเมตร เป็นน้ำตกขนาดกลาง มีทั้งหมด 5 ชั้น โดยชั้นที่ 5 เป็นชั้นที่สวยที่สุด หลังจากเที่ยวน้ำตกสวยใกล้อุทยานฯ มาแล้ว หากคุณเป็นนักนิยมไพรและชื่นชอบการเดินป่าเข้าไปชมน้ำตกสวยเป็นพิเศษแล้ว ที่นี่ก็มีน้ำตกอีก 2 แห่ง ให้คุณได้เดินตะลุยป่าเข้าไปชมกัน

เริ่มจาก น้ำตกห้วยดงมะไฟ น้ำตกที่ต้องอาศัยการเดินเท้าเข้าไประยะทางประมาณ 11 กิโลเมตร ตลอดทางคุณจะได้ชื่นชมป่าไม้สมบูรณ์ร่มรื่น ที่ขึ้นขนาบธารน้ำใสสวย ตัวน้ำตกเป็นหินแกรนิตสายน้ำไหลลดหลั่นตามหินนั้นสวยงามมาก น้ำตกผาหมาหอนอยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ ประมาณ 15 กิโลเมตร เป็นหนึ่งในน้ำตกที่เหมาะกับการเดินชมศึกษาสภาพธรรมชาติมาก สายน้ำที่ไหลผ่านหน้าผาสูงชันของน้ำตกผาหมาหอนนั้นสูงและสวยงามมากๆ ด้านล่างน้ำตกยังมีแอ่งน้ำขนาดใหญ่ให้คุณว่ายน้ำเล่นได้ด้วย

หากยังเที่ยวเดินชมธรรมชาติไม่หนำใจ ที่นี่ก็ยังมีเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติ อีกหลายเส้นทาง ทั้งเส้นทางเฝ้าชมช้างป่า และผีเสื้อป่า ทุกเส้นทางคุณสามารถติดต่อเจ้าหน้าที่อุทยานฯ นำทางได้ที่ศูนย์บริการนักท่องเที่ยว รวมถึงการเดินขึ้นไปบนจุดชมทิวทัศน์สันมะค่า จุดชมวิวทะเลหมอกและผืนป่าของอุทยานฯ กุยบุรี จะสวยงามที่สุดในระหว่างเดือนตุลาคม-เดือนกุมภาพันธ์ ด้วย

ข้อมูลเกี่ยวกับ…อุทยานแห่งชาติกุยบุรี ประจวบคีรีขันธ์

ที่ตั้ง : อำเภอกุยบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

การเดินทาง : จากกรุงเทพฯ ขับรถไปตามหลวงหมายเลข 4 ตามถนนสายเพชรเกษม ประมาณกิโลเมตรที่ 295 ให้เลี้ยวขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 3217 ถนนสายกุยบุรี-ยางชุม ระยะทางประมาณ 20 กิโลเมตร ก็จะถึงบ้านยางชุม จากนั้นให้เลี้ยวซ้ายไปตามถนนข้างอ่างเก็บน้ำยางชุม จนถึงบ้านย่านซื่อ ระยะทางประมาณ 8 กิโลเมตร และให้เลี้ยวซ้ายอีกครั้งระยะทางประมาณ 1.5 กิโลเมตร ก็จะถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติกุยบุรีแล้ว หรือจะนั่งรถไฟมาลงที่สถานีกุยบุรี แล้วค่อยเหมารถสองแถวมาเที่ยวที่อุทยานฯ ก็ได้รสชาติไปอีกแบบหนึ่ง

ช่วงเวลาท่องเที่ยว : ตลอดปี

สิ่งอำนวยความสะดวก: ในด้านสิ่งอำนวยความสะดวก อุทยานฯ กุยบุรี มีบ้านพักให้บริการนักท่องเที่ยว มีลานกางเต็นท์ภายในพื้นที่ที่ทำการอุทยานฯ ไว้ให้บริการนักท่องเที่ยว ที่ต้องการสัมผัสธรรมชาติแบบใกล้ชิด